Tamowanie krwotoku, w sytuacji kryzysowej, może okazać się umiejętnością, która pozwoli ocalić ludzkie życie. Krwotoki – zwłaszcza obfite, z dużych tętnic, stanowią śmiertelne niebezpieczeństwo – nieopanowany krwotok może prowadzić do wstrząsu hipowolemicznego, a w konsekwencji – do śmierci.
Znajomość zasad postępowania w przypadku krwotoków zewnętrznych, jest jednym z najważniejszych zagadnień medycyny pola walki i ratownictwa taktycznego, jednak umiejętność skutecznego tamowania silnych krwawień są równie ważne w ratownictwie cywilnym, a także w kontekście pierwszej pomocy przedmedycznej, gdzie bardzo często to świadkowie wypadku muszą udzielić pomocy poszkodowanym, oczekując na przyjazd profesjonalnych służb.
Spis treści:
Rodzaje krwotoków
Pierwsza pomoc w przypadku masywnych krwotoków może obejmować szereg czynności, dzięki którym uda się opanować krwawienie, a tym samym zwiększyć szanse przeżycia osoby poszkodowanej. Warto podkreślić, że to właśnie krwotoki są jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na polu walki, dlatego umiejętność opatrywania ran i hamowania krwotoków jest niezwykle ważna.
Warto przy tym zaznaczyć, że krwawienie oraz krwotok nie są tym samym – rozróżnia je przede wszystkim ilość, intensywność oraz gwałtowność utraty krwi w danej sytuacji oraz czasie. Krwawienie charakteryzuje się powierzchownością, może ustąpić samoistnie i jest przy tym łatwe w opanowaniu. Z kolei krwotok obejmuje sytuacje, w którym uszkodzeniu uległy duże żyły bądź naczynia tętnicze.
Jak już zostało wspomniane, silne krwotoki mogą doprowadzić do powstania wstrząsu hipowolemicznego (krwotocznego), a więc stanu, w którym organizm doświadcza znacznych niedoborów objętości krwi krążącej.
Jego najczęstszymi objawami są: przyspieszony oddech oraz przyspieszona praca serca (tachykardia), blada i spocona skóra, a także zawroty głowy, osłabienie, nudności, zaburzenia świadomości, a w skrajnych przypadkach: utrata przytomność, a także nagłe zatrzymania krążenia (NZK).
Do wstrząsu hipowolemicznego mogą doprowadzić krwotoki wewnętrzne, zewnętrzne oraz mieszane. Pierwsze obejmuje sytuacje, gdy na skutek urazu i uszkodzenia naczynia, krew dostaje się do wnętrza organizmu, natomiast z krwotokiem zewnętrznym mamy do czynienia, gdy krew wydostaje się na zewnątrz – poprzez uszkodzone powłoki skóry. Krwotok mieszany łączy oba rodzaje, a więc z jednej strony ma miejsce wylew krwi do organizmu, a z drugiej, znajduje ona ujście przez otwory występujące w naszym ciele, tj. między innymi jamę ustną bądź nos.
Krwotoki można podzielić również na tętnicze oraz żylne. Tętnicze uznawane są za bardziej gwałtowne, często też charakteryzują się tzw. pulsacją, która odpowiada rytmowi pracy serca. Bardzo niebezpiecznym krwotokiem jest m. in. krwotok z tętnicy udowej. Z kolei krwotoki żylne są bardziej jednostajne i już nie tak gwałtowne jak tętnicze. Niezależnie od rodzaju – tamowanie krwotoku jest czynnością, którą trzeba podjąć jak najszybciej i przeprowadzić jak najskuteczniej – aż do momentu ustania krwawienia.
Polecane produkty:
Tamowanie krwotoku zewnętrznego w pierwszej pomocy
Tamowanie krwotoku zewnętrznego ma na celu zachowanie przepływu krwi – jej brak w tkankach i narządach może prowadzić do wielu negatywnych konsekwencji i nieodwracalnych powikłań neurologicznych. Zatrzymywanie krwawienia ma również przeciwdziałać powstaniu wstrząsu krwotocznego, który może doprowadzić nawet do śmierci.
Do tamowania krwotoku można wykorzystać środki, które znajdują się na wyposażeniu apteczek samochodowych oraz osobistych. Są to m. in. gazy wyjałowione, opatrunki osobiste, siatki opatrunkowe czy też bandaże elastyczne. Jeśli nie posiadamy żadnych akcesoriów medycznych, krwotok należy tamować tym, co mamy pod ręką, a więc między innymi elementami odzieży i siłą naszych dłoni.
Jak zatamować krwotok? Przede wszystkim należy sprecyzować miejsce krwawienia i dążyć do jego zahamowania w tym konkretnym obszarze – unikając zatrzymywania krążenia – o ile to możliwe – w całej kończynie. Pamiętać należy również o używaniu rękawiczek jednorazowych.
Co ważne, jeśli w ranie znajdują się ciała obce, nie powinniśmy ich usuwać, a jedynie zabezpieczyć i ustabilizować, gdyż bardzo możliwe, że po ich wyciągnięciu, krwotok przybierze na sile. Przy intensywnych krwotokach najważniejsze jest ich jak najszybsze zatamowanie, dlatego też nie należy skupiać się na odkażaniu rany.
Tamowanie krwotoku rozpoczyna się od mocnego ucisku w miejscu jego występowania: dostępne środki opatrunkowe, np. gazę, chustę trójkątną lub inny opatrunek uciskowy wraz z wałkiem, np. z bandaża, przykładamy do rany i wywieramy bezpośredni ucisk. W dalszej kolejności powinnyśmy przygotować opatrunek uciskowy – z kilku warstw opatrunków, które owijamy i zabezpieczamy bandażem elastycznym, cały czas pamiętając o wywieraniu ucisku, do momentu wytworzenia się skrzepu.
Jeśli nasz opatrunek przecieka, dokładamy kolejne warstwy, pamiętając o tym, że nigdy nie należy ściągać uprzednio nałożonych warstw opatrunku. Pożądane jest również – o ile sytuacja na to pozwala – ustabilizowanie i unieruchomienie kończyny, co jednocześnie powinno zmniejszyć również dolegliwości bólowe.
Tamowanie krwotoku w ratownictwie taktycznym
Tamowanie krwotoku w ratownictwie taktycznym nieco różni się od postępowania w ramach ratownictwa cywilnego – choć oczywiście cel pozostaje ten sam.
O ile w ratownictwie cywilnym i pierwszej pomocy w zdecydowanej większości przypadku stosuje się wielowarstwowy opatrunek uciskowy, o tyle inne środki opatrunkowe stosuje się zazwyczaj w przypadku ratownictwa taktycznego – na polu bitwy, gdzie udzielanie pomocy medycznej jest znacznie utrudnione i ograniczone.
Warto przy tym wspomnieć, że krwotoki z kończyn są jedną z najczęstszych przyczyn zgonów w warunkach militarnych, dlatego też protokół MARCHE precyzuje, jakie czynności należy podjąć w przypadku masywnych krwotoków, a więc w etapie Massive Bleedings.
Gdy mamy do czynienia z amputacją, zmiażdżeniem lub krwotokiem, którego nie sposób opanować innymi dostępnymi metodami, konieczne jest zatrzymanie krążenia w całej kończynie – w tym celu stosowane są stazy taktyczne. Oczywiście opaski zaciskowe można zastosować również w ratownictwie cywilnym – zwłaszcza gdy inne konwencjonalne metody tamowania krwotoków nie przynoszą oczekiwanego rezultatu.
Kontrowersje i wątpliwości co do zastosowania opasek zaciskowych w warunkach pierwszej pomocy, zostały rozwiane wraz z wytycznymi Europejskiej Rady Resuscytacji z 2021 roku, w których zaleca się rozważanie zastosowanie staz taktycznych w sytuacjach, gdy inne metody zawodzą, a krwawienie z kończyn zagraża życiu.
Opatrunki tamujące krwotoki stosowane w TCCC
Tamowanie krwotoku w ramach TCCC (Tactical Combat Casualty Care) sprecyzowane jest przez protokół MARCHE, a dokładniej etap Massive Bleedings, który odnosi się do konieczności jak najszybszego zatamowania krwotoków za pomocą dostępnych metod.
Żołnierz/funkcjonariusz w warunkach militarnych, powinien być wyposażony w odpowiedni sprzęt, w tym podstawowe środki samopomocy, dzięki którym może uratować życie swoje lub swojego kompana. Należą do nich m. in.: wspomniane już stazy taktyczne, opatrunki uciskowe, a także opatrunki hemostatyczne i opatrunki indywidualne (izraelskie).
Stazy taktyczne
Służą do tamowania masywnych krwotoków. Mają zastosowanie również w przypadku amputacji oraz rozległych zmiażdżeń. Zalecane są również wówczas, gdy ze względu na okoliczności, czas czy liczbę rannych (wypadki masowe), nie jesteśmy w stanie zastosować konwencjonalnych opatrunków.
Stazy taktyczne, czyli opaski zaciskowe, zamykają światła naczyń na całym obwodzie kończyny, co całkowicie (lub niemal całkowicie) blokuje przepływ krwi. Skuteczność działań uzależniona jest od prawidłowości aplikacji opaski, dlatego warto wiedzieć, jak założyć stazę taktyczną, by jej zastosowanie przyniosło oczekiwany rezultat.
Najbardziej popularnym produktem jest staza taktyczna CAT GEN7, która występuje również w wersji cywilnej oraz treningowej.
Opatrunki hemostatyczne
Są szczególnie przydatne, gdy krwotok zlokalizowany jest w miejscu na ciele, gdzie zastosowanie bezpośredniego ucisku bądź opaski uciskowej jest utrudnione lub wręcz niemożliwe, a wiec m. in. okolice szyi, pach, pachwin. Opatrunki te powinny być zakładane zgodnie z metodą „wound packing”, a więc upychania rany.
Opatrunki hemostatyczne nasączone są substancjami, które przyspieszają krzepnięcie krwi. Tworzą w miejscu urazu swego rodzaju skrzep, który pozwala opanować krwawienia zagrażające życiu. Szczególnym uznaniem w środowisku wojskowym cieszy się opatrunek hemostatyczny Chitogauze XR PRO, czyli elastyczny opatrunek z gazy pokrytej chitosanem przyspieszającym wykrzepianie krwi. Co ważne, opatrunek wykazuje jednocześnie działanie antybakteryjne przeciwko 26 szczepom bakterii.
Opatrunki indywidualne typu izraelskiego
Mają postać wielofunkcyjnego bandaża ratowniczego, którego konstrukcja umożliwia kontrolę silnych krwawień. Co ważne, może posłużyć do pokrycia rany, mocowania unieruchomień, zakładania opatrunków w obrębie głowy, czy też stworzenia improwizowanej opaski uciskowej.
Jednym z najbardziej znanych opatrunków typu izraelskiego jest opatrunek indywidualny izraelski FCP-01, który sprawdza się w cywilnych działaniach ratowniczych oraz na polu walki. Opatrunek składa się z elastycznego bandaża oraz nieruchomego kompresu. Wbudowana klamra uciskowa daje możliwość natychmiastowego i bezpośredniego ucisku na ranę.
Gazy wypełniające
Skompresowane gazy wypełniające, po wyjęciu z opakowania, wielokrotnie zwiększają swoją objętość, co ułatwia pakowanie ran. Mogą pełnić funkcję opatrunku osłonowego, jednak w przypadku masywnych krwotoków, mogą skutecznie zahamować krwawienie.
Tamowanie krwotoku: czynność ratująca życie
Krwotoki mogą być spowodowane różnymi urazami, w tym ranami kłutymi, postrzałowymi, ciętymi czy szarpanymi. W wyniku utraty dużej ilości krwi, organizm zaczyna doświadczać wstrząsu hipowolemicznego, co prowadzi do niewydolności narządów, a w skrajnych przypadkach, do śmierci. Dlatego tamowanie krwotoków jest kluczową umiejętnością w pierwszej pomocy, która może uratować życie w krytycznych momentach.
Tamowanie krwotoków to jedna z najważniejszych umiejętności w pierwszej pomocy, zarówno w ratownictwie taktycznym, jak i cywilnym. Szybka i skuteczna interwencja może uratować życie poszkodowanego, minimalizując straty krwi do momentu profesjonalnej pomocy medycznej.