Hemostatyki są niezwykle ważnym elementem współczesnej medycyny ratunkowej – cywilnej oraz taktycznej, a także są w codziennym użytku w placówkach służby zdrowia oraz sytuacjach kryzysowych. Dzięki swoim właściwościom umożliwiają skuteczne i szybkie zatrzymanie krwawienia, co może uratować życie.
Spis treści:
Hemostatyki – co to?
Hemostatyki to substancje i materiały, które wspomagają proces krzepnięcia krwi i szybko tamują krwawienie. W zależności od formy i mechanizmu działania, mogą być stosowane w różnorodnych sytuacjach – od drobnych skaleczeń po poważne urazy. Hemostatyki działają poprzez inicjowanie przyspieszonego procesu krzepnięcia lub blokowanie wypływu krwi.
Szybkie i skuteczne zatamowanie krwawienia jest niezwykle ważne dla zdrowia oraz życia ludzkiego. Nagła utrata dużej ilości krwi, jest bardzo groźna i może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, a nawet – w skrajnych przypadkach – być bezpośrednią przyczyną śmierci.
Tamowanie krwawienia ma na celu przede wszystkim zapobiegnięcie wstrząsowi hipowolemicznemu, a więc sytuacji, w której organizm traci dużą ilość krwi, co prowadzi do niewystarczającego przepływu tlenu do narządów i tkanek ważnych dla życia. Szybkie zatamowanie krwawienia zapobiega spadkowi ciśnienia krwi i pozwala na utrzymanie odpowiedniego zaopatrzenia narządów w tlen, co jest kluczowe dla ich funkcjonowania.
Ponadto duża utrata krwi może prowadzić do anemii, osłabienia organizmu, a w skrajnych przypadkach do śmierci. Długotrwałe krwawienie może prowadzić też do uszkodzenia narządów, co z kolei może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Co ważne, otwarte zranienia zwiększają również ryzyko infekcji.
Wszystkie te czynniki pokazują, jak istotne jest szybkie i skuteczne działanie w przypadku krwawienia. Hemostatyki są jednym z narzędzi, które mogą uratować życie, zapewniając szybkie zatrzymanie utraty krwi i ułatwiając stabilizację stanu pacjenta.
Do najpopularniejszych rodzajów hemostatyków należą:
Opatrunki hemostatyczne
Są bardzo popularnym wariantem hemostatyków, pozwalają szybko zatrzymać krwawienie, szczególnie w przypadkach poważnych urazów, kiedy tradycyjne metody, jak ucisk czy bandażowe, mogą być niewystarczające. Ich unikalność polega na zdolności do stymulowania procesu krzepnięcia krwi lub na mechanicznej absorpcji płynów, co przyspiesza proces hemostazy.
Opatrunki hemostatyczne dzielą się na kilka głównych kategorii, w zależności od materiału i mechanizmu działania:
- Opatrunki z chitosanem, czyli naturalnym polisacharydem pozyskiwanym z pancerzy skorupiaków. Opatrunki z chitosanem inicjują i tworzą skrzep za pomocą ładunków elektrostatycznych, a proces ten jest niezależny od czynników kaskady krzepnięcia krwi. działają na zasadzie przyciągania ładunku elektrycznego
- Opatrunki kaolinowe – zawierają kaolin, tj. naturalny minerał, który aktywuje czynnik układu krzepnięcia, działa higroskopijnie, rzyspieszając proces tworzenia skrzepu.
- Opatrunki celulozowe – przy kontakcie z krwią przekształcają się w żel, co pomaga zatrzymać krwawienie i przyspiesza naturalny proces gojenia.
- Opatrunki polimerowe – stworzone na bazie zaawansowanych polimerów syntetycznych, które mają zdolność do szybkiego absorbowania płynów, co zwiększa koncentrację czynników krzepnięcia i przyspiesza hemostazę.
Spongostany
To rodzaj hemostatycznych gąbek stosowanych w medycynie do kontrolowania krwawienia. Wykonane są głównie z żelatyny lub kolagenu, które mają właściwości higroskopijne i mechanicznie tamujące krwawienie. Gąbki te są powszechnie stosowane w chirurgii i innych dziedzinach medycyny, gdzie konieczne jest szybkie zatamowanie krwawienia.
Gąbki spongostanowe mają zdolność do absorbowania krwi i innych płynów, co pomaga skupić elementy krwi niezbędne do krzepnięcia. Wchłanianie płynów powoduje pęcznienie gąbki, co dodatkowo zwiększa jej objętość i skuteczność w tamowaniu krwawienia. Po włożeniu do rany, spongostan mechanicznie blokuje przepływ krwi, działając jak fizyczna bariera. Dzięki porowatej strukturze pozwala również na przepływ powietrza, co sprzyja gojeniu. Spongostany wspierają naturalny proces krzepnięcia, ponieważ struktura gąbki ułatwia agregację płytek krwi i tworzenie skrzepu.
Proszki hemostatyczne
Stosowane są bezpośrednio na rany, pomagając szybko zatamować krwawienie poprzez przyspieszanie procesu krzepnięcia. Zwykle są one wykonane z substancji biozgodnych, które przyspieszają krzepnięcie krwi lub działają mechanicznie, pochłaniając płyny i koncentrując czynniki krzepnięcia. Popularnymi składnikami są: kaolin, chitosan oraz celuloza utleniona. Hemostatyki w formie proszku wykorzystywane są głównie w sytuacjach, gdy lokalizacja rany uniemożliwia jej efektywne uciśnięcie.
Zastosowanie hemostatyków
Hemostatyki, z uwagi na swoje unikalne właściwości oraz działanie, znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach. Choć zostały zaprojektowane z myślą o zastosowaniach wojskowych i udzielaniu pierwszej pomocy na polu walki, obecnie wykorzystywane są w wielu innych obszarach, w tym przede wszystkim:
- medycynie ratunkowej, gdzie są nieodzownym elementem zestawów ratunkowych na wypadek masywnych krwawień, wywołanych urazem,
- medycynie sportowej – używane w przypadku poważnych urazów wymagających szybkiej interwencji,
- chirurgii – pomagają w kontrolowaniu krwawienia podczas operacji, szczególnie w trudno dostępnych miejscach. Zapobiegają nadmiernemu krwawieniu i poprawiają widoczność pola operacyjnego,
- użytek indywidualny – coraz częściej hemostatyki, zwłaszcza w formie opatrunków, zasilają apteczki pierwszej pomocy – zwłaszcza wśród entuzjastów survivalu czy bushcraftu.
Hemostatyki są szczególnie pożądane wówczas, gdy krwotok/rana zlokalizowane są w miejscach trudno dostępnych, w których założenie klasycznego opatrunku jest nieefektywne lub wręcz niemożliwe (np. krwotoki z okolic pachwin, szyi). Są szczególnie zalecane w przypadku obfitych krwawień z głębokich naczyń krwionośnych, których nie sposób zatamować tradycyjnymi metodami.
Przeczytaj również: Tamowanie krwotoku w ratownictwie cywilnym i taktycznym
Hemostatyki – działanie
Mechanizm działania hemostatyków różni się w zależności od ich rodzaju, jednak przede wszystkie mają na celu przyspieszenie procesu krzepnięcia krwi, a tym samym możliwie najszybsze zatamowanie krwawienia.
W przypadku opatrunków z chitosanem, substancja ta przyciąga ujemnie naładowane płytki krwi, co inicjuje szybkie tworzenie skrzepu. Z kolei opatrunki kaolinowe działają poprzez aktywację czynnika XII, co prowadzi do przyspieszenia kaskady krzepnięcia. Natomiast opatrunki celulozowe i polimerowe skupiają się na absorpcji krwi i zagęszczaniu jej składników, co również sprzyja tworzeniu skrzepów.
Warto podkreślić, że hemostatyki z chitosanem działają również antybakteryjnie, dzięki czemu zabezpieczają i chronią ranę przed zakażeniem. Ich właściwości absorpcyjne sprawiają natomiast, że są w stanie wchłonąć dużą ilość krwi oraz wysięku, co pozwala utrzymać środowisko rany w czystości i znacznie zmniejszyć ryzyko zakażenia, a tym samym przyspieszyć proces gojenia się rany.
Hemostatyki – jak używać? W jaki sposób aplikować opatrunek hemostatyczny?
Użycie hemostatyków, zarówno w formie opatrunków, jak i proszków wymaga precyzji i odpowiednich technik, aby tamowanie krwawienia było skuteczne, a jednocześnie, by zwiększyć szanse na szybką regenerację tkanek. Choć sama czynność nie jest skomplikowana, wymaga pewnej wiedzy oraz umiejętności praktycznych.
W przypadku opatrunków hemostatycznych przede wszystkim, jeśli jest to możliwe, należy oczyścić ranę z widocznych zanieczyszczeń, natomiast sam opatrunek należy nałożyć bezpośrednio na miejsce krwawienia, zapewniając jego dokładny kontakt z krwawiącą powierzchnią. Po nałożeniu opatrunku ważne jest, by przez kilka minut wywierać stały ucisk na ranę, co pozwoli na skuteczne zadziałanie materiału hemostatycznego. Opatrunek można zabezpieczyć bandażem lub innym środkiem unieruchamiającym, aby utrzymać go na miejscu.
Po zastosowaniu hemostatyków należy monitorować i kontrolować stan poszkodowanego. Jeśli natomiast krwawienie nie ustępuje, warto rozważyć zastosowanie kolejnego opatrunku hemostatycznego lub też zdecydować się na dodatkowe sposoby tamowania krwotoków i opatrywania ran, np. tamponadę czy założenie opaski zaciskowej.
Do najskuteczniejszych opatrunków hemostatycznych, które wykorzystywane są głównie w służbach mundurowych i w wojsku – w warunkach militarnych należą opatrunek hemostatyczny Chitogauze XR PRO oraz Guarda Care.
Pierwsze rozwiązanie jest elastycznym opatrunkiem z gazy pokrytej chitosanem, który przyspiesza wykrzepianie krwi. Co ważne, wykazuje on właściwości antybakteryjne przeciwko 26 szczepom bakterii. Opatrunek jest bardzo bezpieczny w użyciu, nie wywołuje reakcji egzotermicznych, a także został zatwierdzony przez CoTCCC.
Z kolei opatrunek hemostatyczny GuardaCare przeznaczony jest do tamowania krwotoków o średniej i dużej intensywności. Co ważne, działa również na szczepy metycyliooporne (MRSA), wankomycynooporne (VRF) oraz Acinetobacter Baumanii, które są oporne na powszechnie stosowane antybiotyki.
Hemostatyki to niezastąpione narzędzia w walce z krwawieniem, odgrywające kluczową rolę w ratowaniu życia i wspieraniu procesu gojenia ran. Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z opatrunkami hemostatycznymi, proszkami, czy innymi formami, ich skuteczność opiera się na zaawansowanych mechanizmach wspierających naturalną hemostazę. Współczesna medycyna i ratownictwo czerpią ogromne korzyści z ich zastosowania, umożliwiając szybkie reagowanie w sytuacjach krytycznych, od sal operacyjnych po pole bitwy.
Prawidłowe użycie tych środków może decydować o skutecznym zatamowaniu krwawienia, minimalizacji powikłań oraz zmniejszeniu ilości przetaczanych dodatkowo płynów. Dzięki ciągłemu rozwojowi technologii medycznych, hemostatyki stają się coraz bardziej zaawansowane, oferując nowe możliwości w zarządzaniu krwawieniami. To nie tylko narzędzie, ale także przykład innowacji, które zmieniają oblicze współczesnej medycyny.